Osmanlı’nın Kuruluşu ve Tartışmalı Meseleleri

Dersaadet Sohbetleri 25 Nisan 2017 12:36

Osmanlı’nın Kuruluşu ve Tartışmalı Meseleleri

İstanbul Tarih ve Kültür Derneği olarak beşincisini gerçekleştirdiğimiz Dersaadet Sohbetlerimizde konuğumuz "Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu hakkında İlmi Mülahazalar" isimli sunumuyla Prof.Dr.Feridun Emecen idi. Program başlangıcında Prof.Dr.Feridun Emecen ve çalışmalarıyla ilgili bilgiler katılımcılara sunuldu.

Prof.Dr.Emecen'in bilgi birikimi ve engin bilgisiyle katılımcıların soluksuz bir şekilde dinlediği "Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu hakkında ilmi mülahazalar" isimli sunumdan ön plana çıkan başlıklar şunlardır.

1912 yılında Amerika’da Gibbons isminde bir araştırmacı Osmanlı’nın kuruluşuyla alakalı o döneme kadar olan görüşlerden farklı bir görüş ortaya koymuştur. Gibbons, ortaya koyduğu tez de “Osmanlı Devleti’nin kuruluşu Bizans’la müşterek olarak yapılan çalışmanın sonunda ortaya çıkmıştır, aksi halde Orta Asya’dan gelen bir topluluk böyle bir devlet kurması ve devam ettirmesi mümkün değildir” demektedir. Bu görüş Osmanlı’da ve dünyada büyük yankı uyandırdı. Osmanlı’da Fuad Köprülü bu fikre karşı yeni yorumlar getirdi. Bu çabanın bir ürünü olarak Tarihi Encümeni Osmanlı Mecmuası yayınlandı.

Paul Wittek, Osmanlı’nın kuruluşunda manevi dinamiklerin etkili olduğunu, İslam’ın cihad anlayışı ile hareket eden Gaza Topluluğu olduğu görüşünü öne sürmüştür. P.Wittek manevi liderler, daha doğrusu gaza faktörünü öne çıkarırken bunu dini ve siyasi bir çerçeve içerisine koydu. Ama bazen tarihçiler kendi içinde bulundukları dönemlerin siyasi fikirlerinin rüzgârına kapılırlar. Ve bu çerçeve içerisinde kalem oynatırlar. Dolayısıyla Osmanlı Beyliğinin kuruluşu gibi bir meseleyi yetersiz kaynaklar dolayısıyla çözemeyince, böylesine teorik yaklaşımlar öne çıkar. Aslında kaynaklar bellidir, herkes aynı kaynaklara bakar, yorumlamalar değişir.

Türk tarihçileri Fuad Köprülü’nün yazmış olduğu Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu isimli eserini referans almışlar ve günümüze kadar ön planda olan tezler buradan kaynaklanmaktadır.

Şu an elimizde bulunan Osmanlı’nın kuruluşu ile alakalı bilgiler ihtiva eden en eski eser Yıldırım Bayezid döneminden sonra Ahmedi tarafından kaleme alınan şiir tarzında, siyasi yönü ağır basan bir Osmanlı Tarihidir. Aşıkpaşazade, Yazıcızade vs. kişilerin yazmış olduğu Osmanlı Tarihi eserleri vardır ama bu yazılan eserleri olduğu gibi kabul etmemek gerekir. Dönemin şartlarına uygun olarak yazılabilmiş olacağından ilmi, olarak tahlil edilmesi gerekmektedir.

Osmanlı Devleti’nin Kayı boyuna mensup olduğuna dair birçok emare ön plana çıkmaktadır. II.Murad Devri’nde Yazıcızade tarafından Kayı boyuna kökenin dayandırılma hadisesi Moğollara ve Timur’a karşı Türklük isbatı değil, kimliğini yeniden inşa hamlesidir.

Osman Bey döneminde para basıldığına dair elimizde önemli kaynaklar vardır. Bu basılan paradan üç isim geçmektedir. Osman bin Ertuğrul bin Gündüz Alp diyerek Ertuğrul Gazi’nin babasının isminin Gündüz Alp olduğu belirtilmektedir. Süleyman Şah ismi ise Türkmenlerin zihin dünyasında Anadolu’nun ilk fatihi olarak başköşede yer almıştır.

Ertuğrul Gazi ile alakalı kaynaklarda çok az bilgi var. Söğüt’e gelip yerleştiği ve çevresinde faaliyet bulunduğudur. Pachymeres isimli Bizanslı bir tarihçi Osman Bey isminden bahsetmese neredeyse kaynaklarda ismi geçmeyecektir. Osman Bey’in döneminde güçlü bir lider olarak ortaya çıktığı ve Türkmenleri etrafına toplayarak ön plana çıkmıştır.

Prof.Dr.Feridun Emecen'in sunumu sonrasında kısa bir teşekkür konuşması yapan İstanbul Tarih ve Kültür Derneği Başkanı Tarihçi İbrahim Akkurt: "2009 yılında Yalova Üniversitesi kurulduğu dönemde Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu 1299 mu? 1302 mi? Yalova mı? Söğüt mü? tartışmaları yapıldığı dönemde Feridun Hocamızla bu konuda röportaj yapmak için 23 saatte 923 sayfa yazı okuduğumu hatırlıyorum. Son derece doyurucu bir röportaj olmuştu. Konunun uzmanı bir isimden bu önemli dönemi dinlemek bizleri ziyadesiyle memnun etti." diyerek katılımcıları selamladı.